logo

Çin, dünya ticaretinde devasa bir oyuncu olarak, girişimcilere ve işletmelere sayısız fırsatlar sunuyor. Ancak, Çin’den ürün getirmenin kendine özgü zorlukları ve stratejileri bulunmaktadır. Doğru tedarikçiyi bulmak, kaliteli ürün seçmek, dil bariyeri, uzun nakliye süreleri ve sancılı gümrük süreçlerini yönetmek gibi unsurlar, başarılı bir ithalat sürecinin temel taşlarını oluşturuyor.

Bu içeriğimizde, Çin’den ürün getirirken nelere dikkat etmeniz gerektiğini, potansiyel problemleri ve başarıya ulaşmanın püf noktalarını keşfedeceksiniz. Hazırsanız, ithalat dünyasına adım atmanın ve kâr marjlarınızı artırmanın yollarını birlikte inceleyelim. Keyifli okumalar!

Çin’den Ürün Nasıl Getirilir?

Çin’den ürün getirme süreci, güvenilir tedarikçiler bulma, kalite denetimi yapma ve tüm gerekli gümrük işlemlerini tamamlama gibi temel adımları içermektedir.

Çin’den İthalat Yapmak için Gerekli Olan Yasal Yükümlülükler Nelerdir?

Çin’den ithalat yaparken yerine getirilmesi gereken yasal yükümlülükler ve süreçler şu şekilde sıralanabilir:

  • Şirket Kaydı ve Lisanslar:
    • Yasal Şirket Kuruluşu: İthalat işlemleri için şirketin yasal olarak kurulmuş olması şarttır.
    • İthalatçı Kayıt Numarası: Çin’den ithalat yapabilmek için gereken ithalatçı kayıt numarasını Ticaret Bakanlığı’ndan almanız gerekmektedir.
    • Sektöre Özel Lisanslar: İthal edilen ürün türüne bağlı olarak gerekli olan özel lisanslar ve izinler, ilgili bakanlıklar ve kurumlar tarafından verilmektedir.
  • Ürün Güvenliği ve Standartlar:
    • Ürün Güvenliği Sertifikaları: Elektronik ürünler ve gıda maddeleri gibi ürünler için güvenlik ve sağlık sertifikaları, ürünlerin güvenliğini garanti altına almaktadır.
    • Etiketleme ve Ambalajlama Yönetmelikleri: Ürünlerin üzerinde menşe ülke, içerik bilgisi ve gerekli uyarılar yer almalıdır.
  • Gümrük İşlemleri ve Belgeler:
    • Gümrük Beyannamesi: Ürünlerin gümrükten geçişi için detaylı ve doğru bir şekilde doldurulmuş bir gümrük beyannamesi gereklidir.
    • Ticari Belgeler: Ticari fatura, nakliye belgeleri ve menşe şahadetnamesi gibi belgeler, gümrük işlemlerinin sorunsuz yürütülmesi için zorunludur.
    • Gümrük Vergileri ve Harçlar: İthal edilen ürünler için ödenmesi gereken vergi ve harçlar, gümrük idaresi tarafından belirlenir.
  • Fikri Mülkiyet Hakları:
    • Marka ve Patent Haklarına Uygunluk: İthal edilen ürünlerin, varsa marka ve patent haklarını ihlal etmemesi gerekmektedir.
    • Lisans Anlaşmaları: Gerekli durumlarda, marka veya patent sahipleri ile lisans anlaşmaları yapılmalıdır.
  • Döviz İşlemleri:
    • Döviz Kuru Düzenlemeleri: Ödemeler genellikle döviz üzerinden yapıldığı için, döviz kuru değişiklikleri ve ilgili mevzuat dikkate alınmalıdır.
  • Uzman Desteği:
    • Gümrük Müşavirleri ve Danışmanlar: Gümrük işlemlerinin yürütülmesinde ve yasal gerekliliklere uyulmasında uzman destek almak süreci kolaylaştıracaktır.

Bu süreçlerde belgelerin temini ve işlemlerin yürütülmesi için e-Devlet ve Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) gibi resmi kurumların elektronik platformları kullanılabilir. Bu platformlar üzerinden gerekli kayıtlar yapılarak, lisanslar ve diğer yasal belgeler kolayca elde ediliyor.

Çin’den Ürün Getirmek için Kullanabileceğiniz Siteler

  • Alibaba: Dünyanın en büyük toptan ticaret platformlarından biri olan Alibaba, geniş bir ürün yelpazesi sunuyor. Bu platform, farklı kategorilerdeki binlerce tedarikçiye erişim sağlayarak alıcıların ihtiyaçlarına uygun çözümler bulmalarına yardımcı olmaktadır.
  • Made-in-China: Çin malı ürünleri global alıcılarla buluşturan bu site, kullanıcı dostu arayüzü ve detaylı tedarikçi bilgileri ile dikkat çekmektedir. Made-in-China, ürün kalitesi ve güvenilirlik konusunda sıkı denetimlere tabi tedarikçileri listelemektedir.
  • DHgate: Küçük ve orta ölçekli alımlar için ideal olan DHgate, elektronik, moda ve ev dekorasyonu gibi çeşitli kategorilerde uygun fiyatlı ürünler sunuyor. DHgate ayrıca, alıcı koruma politikası ile güvenli bir alışveriş deneyimi sağlamaya odaklanmaktadır.
  • Global Sources: Global Sources, özellikle elektronik ve mobil aksesuarlar olmak üzere çeşitli endüstriyel ürünler sunuyor. Platform, fuarlar ve çevrimiçi platformlar aracılığıyla tedarikçilerle alıcıları etkili bir şekilde bir araya getirmektedir.

Çin’den Ürün Getirirken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yasal Uyumluluk

Çin’den ürün getirirken yasal uyumluluğa özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir. İthal edilecek ürünler için gerekli tüm lisansların ve sertifikaların temin edilmesi, yerel ve uluslararası yasalara tam uyum sağlanması zorunludur. Gümrük mevzuatına, sağlık ve güvenlik standartlarına, çevresel düzenlemelere ve telif haklarına uyum, ürünlerinizin gümrükten sorunsuz geçiş yaparak hızla piyasaya sürülmesini sağlayacaktır.

Ek olarak, ithalatçıların menşe ülke yasalarına, o ülke ile yapılan ticari anlaşmalara ve ithalat kısıtlamalarına yasal uyum sağlamaları gerekmektedir. Böylece ithalatçılar, oluşabilecek yasal sorunların ve bu sorunlardan kaynaklanabilecek olası mali yaptırımların önüne geçmiş olurlar. Bu yüzden, bir gümrük müşaviri veya ticaret danışmanı ile çalışmak, sürecin uygun ve verimli bir şekilde yönetilmesine yardımcı olacaktır.

Kalite Kontrolü

Kalite kontrol, Çin’den ürün ithalatında kritik bir öneme sahiptir ve ürünlerin istenen standartlara uygunluğunu sağlamak için dikkatli bir şekilde yönetilmelidir. Güvenilir tedarikçilerle çalışmak, üretim öncesi ve sonrası düzenli kalite denetimleri yapmak, ürün örneklerini detaylıca test etmek ve sevkiyat öncesi son kontrolleri gerçekleştirmek, hatalı veya eksik ürünlerin tespit edilip düzeltilmesini sağlar.

Bu süreçler, taşıma sırasındaki hasar risklerini azaltmanın yanı sıra ayrıca müşteri memnuniyetini artırır ve markanızın piyasada güvenilir bir konumda kalmasına yardımcı olur.

Tedarikçi Güvenilirliği

Çin menşeli ürün ithalatında, tedarikçi seçimi, operasyonel başarının temel belirleyicisidir. Güvenilir bir tedarikçi, ithalat sürecinin tüm aşamalarında verimlilik ve sorunsuz işleyiş sağlar. Tedarikçi değerlendirmesinde, geçmiş performans ve itibarın; çevrimiçi incelemeler, derecelendirmeler ve kalite sertifikaları aracılığıyla analizi esastır. Kalite güvencesi için, numune talepleri ve bu numunelerin ithalatçı tarafından belirlenen kalite standartlarına göre incelenmesi önerilmektedir. Ayrıca, üretim süreçlerinin doğrudan gözlemlenmesi amacıyla fabrika ziyaretleri, tedarikçi güvenilirliğinin teyit edilmesinde değerli bir araçtır. Bu kapsamlı değerlendirme yaklaşımı, uzun vadeli ve istikrarlı iş ilişkilerinin kurulmasına zemin hazırlayarak, kaliteli ürün teslimatı, zamanında teslimat ve tedarik zinciri boyunca şeffaflık gibi kritik faktörlerde güven sağlar.

Sözleşmeler ve Anlaşmalar

Çin’den ürün ithal ederken, sözleşmeler ve anlaşmaların dikkatli bir şekilde hazırlanıp ayrıntılı bir biçimde düzenlenmesi gerekmektedir. Hazırlanması gereken bu belgeler, ödeme koşullarını, teslimat süreçlerini, ürün kalite standartlarını, gizlilik taahhütlerini ve mümkün olan anlaşmazlıkların çözüm yollarını da kapsamalıdır.

Sözleşmeler, hem alıcı hem de satıcı arasındaki beklentileri açıkça belirlemeli ve her iki tarafın haklarını koruyacak şekilde yasal bağlayıcılık taşımalıdır. Ayrıca, uluslararası ticarette sıkça karşılaşılan farklı yargı alanlarındaki yasal gereklilikleri de dikkate almalıdır. Bu nedenle, bir hukuk danışmanıyla çalışarak sözleşmelerinizi hazırlatmak, işlemlerinizi daha güvenli bir zemin üzerine oturtmanıza yardımcı olur ve potansiyel hukuki sorunları minimize eder.

Ödenmesi Gereken Vergiler

Çin’den ürün ithalatı yaparken ödenmesi gereken vergiler, işlemin maliyetini önemli ölçüde etkileyebilir ve bu vergiler ithal edilen ürün türüne, değerine ve miktarına göre değişiklik gösterir. Vergi türleri, işletmelerin ve bireylerin ödemek zorunda olduğu farklı vergileri içerir; bunlar arasında gelir vergisi, KDV, özel tüketim vergisi ve gümrük vergisi bulunur. Bu vergiler, ürünlerin gümrükten geçişini düzenlemeye ek olarak yerel pazarlarda da rekabeti korumayı amaçlamaktadır.

İthalat işlemleri sırasında doğru vergi oranlarının uygulanması ve tüm mali yükümlülüklerin yerine getirilmesi için gümrük mevzuatına uyum sağlamak şarttır. Ayrıca, gerektiğinde bir gümrük müşaviri veya mali danışman ile çalışarak olası yasal sorunları ve ek mali yükleri önleyebilir ve sürecin sorunsuz bir şekilde ilerlemesini sağlayabilirsiniz.

Nakliye ve Lojistik Süreçleri

Çin’den yapılan ürün ithalatı sürecinde, nakliye ve lojistik operasyonlarının verimli bir şekilde yönetilmesi, söz konusu ürünlerin nihai alıcılara zamanında ve güvenli bir biçimde teslim edilmesini temin eder. Bu süreçler; uygun nakliye metodunun tayin edilmesi, ürünlerin taşınma esnasında muhafaza edilmesi, gümrük işlemlerinin idaresi ve teslimatın koordinasyonu gibi çeşitli aşamaları kapsamaktadır.

Nakliye metodunun seçimi (deniz, hava, demiryolu ya da karayolu) teslimatın maliyetini, süresini ve ürünün niteliğine bağlı olarak farklılık göstermektedir. Bu sürecin etkin bir şekilde idare edilmesi, lojistik şirketleri veya taşıyıcılarla sıkı bir iş birliği gerektirmektedir. Bu bağlamda, gümrük danışmanları, ürünlerin gümrükten problemsiz bir şekilde geçişini sağlayarak bu sürecin sorunsuz işlemesine katkıda bulunurlar.

Ürün Sertifikaları ve Standartları

Çin’den Türkiye’ye ürün ithal ederken, ürünlerin Türkiye’deki standartlara ve regülasyonlara uygunluğunu belgeleyen sertifikaların olması zorunludur. Özellikle elektronik cihazlar gibi bazı ürün kategorileri için gerekli olan bu sertifikalar, ürün güvenliğini ve kullanıcı sağlığını korumayı amaçlar. Türkiye’ye ithal edilen elektronik ürünlerin CE işareti taşıması gerekmektedir. Bu işaret, ürünün Avrupa Birliği’nin sağlık, güvenlik ve çevre koruma standartlarına uygun olduğunu göstermektedir.

Ayrıca, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından verilen bir uygunluk sertifikası olan TSE damgası da, ürünlerin Türkiye’nin teknik standartlarına uygun olarak üretildiğini doğrulamaktadır.

Bu sertifikaların alınması, ürünlerin sorunsuz bir şekilde Türkiye pazarına giriş yapabilmesi için gereklidir ve ithalatçıların bu belgeleri temin etmeleri, yasal sorumlulukları arasında yer alır. Bu nedenle, Çin’den ithal edilecek ürünler için gereken sertifikaların ve standartların önceden belirlenmesi ve uygunluğun sağlanması, hem yasal uyum hem de müşteri güveni açısından büyük önem taşımaktadır.

Pazar Araştırması

Pazar araştırması, Çin’den ürün ithal ederken piyasa dinamiklerini, tüketici tercihlerini ve rekabet koşullarını anlamak için kritik bir adımdır. Bu süreç, hedef pazarınızda hangi ürünlerin talep gördüğünü, hangi fiyat aralıklarının kabul edilebilir olduğunu ve tüketicilerin marka veya kalite beklentilerini belirlemenize yardımcı olur. Ayrıca, yerel ve global rakiplerinizi daha iyi anlamanıza ve stratejik kararlar almanıza olanak tanır.

Etkili bir pazar araştırması yapmak için, anketler, odak grupları, pazar segmentasyonu ve SWOT analizi gibi araçlardan yararlanabilirsiniz. Ayrıca, demografik veriler, tüketici alışkanlıkları ve sektörel trendler gibi çeşitli veri kaynaklarını incelemek, ürününüzün pazardaki konumlandırılmasını optimize etmenize ve pazarlama stratejilerinizi daha etkili bir şekilde şekillendirmenize yardımcı olacaktır. Bu derinlemesine analiz, ürün seçiminizi ve pazarlama taktiklerinizi bilinçli bir şekilde yönlendirmeniz için temel teşkil ediyor.

Para Transferleri

Çin’den ürün ithalatı yaparken para transferleri, ödeme işlemlerinin güvenli ve verimli bir şekilde yapılmasını gerektirir. Genellikle, uluslararası para transferleri için banka havalesi en yaygın yöntemdir. Bu yöntem, geniş kabul görmüş olması ve nispeten düşük maliyeti nedeniyle tercih edilmektedir. Ancak, SWIFT gibi uluslararası banka ağı üzerinden yapılan transferler işlem ücretleri açısından maliyetli olabilir ve bazen fazlaca zaman alabilir.

Alternatif olarak, PayPal, Payoneer, Western Union, MoneyGram, TransferWise (şimdi Wise olarak bilinir), ve Alipay gibi dijital ödeme platformları da kullanılabilir. Bu platformlar daha hızlı işlem süreleri ve kolay kullanım sunar, ancak bazı durumlarda daha yüksek işlem ücretlerine sahip olabilirler.

Ödeme yapmadan önce, tedarikçi ile ödeme koşullarını, kabul edilen ödeme yöntemlerini ve zamanlamalarını netleştirmek kritik öneme sahiptir. Ayrıca, dolandırıcılık risklerine karşı tedbirli olmak ve güvenilir ödeme kanalları kullanmak, finansal güvenliğinizi korumanıza yardımcı olur. Uluslararası para transferleri yaparken, döviz kuru dalgalanmalarını ve potansiyel vergi yükümlülüklerini de göz önünde bulundurmak, maliyetleri etkin bir şekilde yönetmenize olanak tanır.

Çin’den Getirtilmesi Yasal Olan Ürünler

Çin’den getirtilmesi yasal olan ürünler, geniş bir yelpazeye yayılmakta ve çeşitli kategorileri kapsamaktadır. Bu ürünler genellikle şu kategorilere ve örneklere sahiptir:

  • Tekstil Ürünleri:
    • Giysiler ve aksesuarlar (tişört, elbise, şapka)
    • Ev tekstili (nevresim takımları, perdeler)
    • Kumaşlar ve iplikler
  • Elektronik Ürünler:
    • Akıllı telefonlar ve aksesuarları (kılıf, ekran koruyucu)
    • Bilgisayarlar ve çevre birimleri (klavye, mouse)
    • Küçük ev aletleri (mikrodalga, elektrikli süpürge)
  • Oyuncaklar ve Eğlence Ürünleri:
    • Çocuk oyuncakları (lego setleri, peluş oyuncaklar)
    • Elektronik oyunlar ve konsollar (video oyun konsolları, oyun aksesuarları)
    • Hobi malzemeleri (boyama setleri, model kitleri)
  • Ev Eşyaları:
    • Mutfak gereçleri (tencere, tava, bıçak setleri)
    • Dekoratif ürünler (vazolar, tablo çerçeveleri)
    • Mobilya (sandalyeler, masalar)
  • Kişisel Bakım Ürünleri:
    • Kozmetik ürünler (makyaj malzemeleri, cilt bakım ürünleri)
    • Elektrikli kişisel bakım aletleri (saç kurutma makinesi, tıraş makineleri)
    • Hijyen ürünleri (diş fırçaları, sabunlar)
  • Spor ve Outdoor Ürünleri:
    • Spor ekipmanları (koşu bantları, dambıllar)
    • Outdoor malzemeleri (çadırlar, uyku tulumları)
    • Bisiklet ve aksesuarları
  • Otomotiv Parçaları:
    • Yedek parçalar (fren balataları, yağ filtreleri)
    • Aksesuarlar (araç içi süslemeler, telefon tutucuları)
    • Lastikler ve jantlar
  • Sanayi Ürünleri:
    • Makine parçaları
    • Elektronik bileşenler
    • Endüstriyel ekipmanlar

İthalatçılar, bu ürünleri yasal yollardan getirirken, ürünlerin uluslararası güvenlik ve sağlık standartlarına uygun olduğundan ve gerekli tüm sertifikasyonlara (örneğin CE, ISO) sahip olduğundan emin olmalıdırlar. Bu sayede ürünlerin güvenli ve yasal olarak pazarlanması sağlanabilir.

Çin’den Getirtilmesi Yasak Olan Ürünler

Çin’den getirilmesi yasak olan ürünler, genellikle güvenlik, sağlık veya yasal düzenlemeler nedeniyle yasaklanmıştır. Bu kapsamda ithalatı yasak olan ürünler şunlardır:

  • Silahlar ve Mühimmat:
    • Ateşli silahlar
    • Mühimmat ve patlayıcılar
  • Patlayıcı Maddeler:
    • Patlayıcı kimyasallar
    • Yanıcı maddeler
  • Yasa Dışı Uyuşturucular ve Psikotropik Maddeler:
    • Uyuşturucu maddeler
    • Belirli psikotropik ilaçlar
  • Tehlikeli Kimyasallar:
    • Zehirli kimyasallar
    • Çevreye zarar veren maddeler
  • Korumalı Hayvan ve Bitki Türleri:
    • Nesli tükenmekte olan hayvanlar
    • Korumalı bitki türleri
  • Tıbbi Atıklar:
    • Kullanılmış tıbbi ekipmanlar
    • Biyolojik atıklar
  • Sahte ve Korsan Ürünler:
    • Sahte marka ürünler
    • Korsan yazılım ve medya
  • Asbest İçeren Malzemeler:
    • Asbest ve asbestli ürünler
  • Diğer Yasaklı Ürünler:
    • IMEI kaydı bulunmayan cep telefonları
    • Alkollü içecekler ve tütün ürünleri

Bu ürünlerin ithalatının yasaklanmasının nedenleri arasında kamu sağlığını koruma, çevresel zararları önleme ve yasal düzenlemelere uyum sağlama bulunmaktadır. İthalatçıların bu yasaklardan haberdar olmaları ve ülkenin yasalarına tam olarak uymaları gerekmektedir, bu sayede hem yasal sorumluluklardan kaçınılmış olur hem de ticari riskler azaltılabilir.

Çin’den Ürün Getirmenin Avantajları Nelerdir?

Çin’den ürün getirmenin birçok avantajı bulunmaktadır, bu avantajlar arasında düşük üretim maliyetleri, geniş ürün yelpazesi ve hızlı üretim süreçleri öne çıkıyor:

Düşük Üretim Maliyetleri

Çin, düşük üretim maliyetleri sunmasıyla bilinmektedir. İşçilik, malzeme ve üretim maliyetleri diğer birçok ülkeye göre daha düşük olma eğilimindedir. Bu nedenle, Çin’den ithal ürün getirmek, işletmelere düşük maliyetlidir. Çin ayrıca geniş çeşitlilikteki ürünleri tedarik etme fırsatı sunarak rekabet avantajı da sağlamaktadır.

Geniş Ürün Yelpazesi

Çin, elektronikten giyime, oyuncaktan mobilyaya kadar çeşitli kategorilerde geniş bir ürün yelpazesi sunuyor. Bu çeşitlilik, tüccarların ve ithalatçıların özelleşmiş ve niş pazarlara bile ürün sağlayabilmesine imkan tanımaktadır.

Esnek Üretim Kapasitesi

Çinli üreticiler genellikle büyük ölçekli siparişleri kısa sürede yerine getirerek talep artışlarına hızlıca yanıt verirler. Bu da özellikle yüksek sezonsal talep dönemlerinde bir avantaj sağlamaktadır.

Kolaylaştırılmış Lojistik ve Tedarik Zinciri Yönetimi

Çin, küresel ticaret ve lojistik ağlarının merkezinde yer alıyor. Böylece ürünler dünya çapında hızlı ve etkili bir şekilde sevk edilmektedir. Ayrıca, gelişmiş tedarik zinciri yönetimi, stok kontrolü ve dağıtım süreçleri de Çin’den ithalatı cazip kılıyor.

Üretim Kalitesinin Artması

Son yıllarda, Çin’deki üreticiler kalite standartlarını önemli ölçüde iyileştirmiştir. Uluslararası kalite sertifikalarına (ISO, CE gibi) sahip birçok tedarikçi, kaliteli ürünleri garanti altına almak için sürekli iyileştirmeler yapmaktadır.

Çin’den Ürün Getirmenin Dezavantajları Nelerdir?

Çin’den ürün getirmenin bazı avantajları olduğu kadar dezavantajları da bulunmaktadır.

Uzun Nakliye Süreleri

Çin’den gelen ürünlerin sevkiyatı, özellikle deniz yoluyla nakliye kullanıldığında uzun sürebilir; bu da işletmelerin tedarik zinciri yönetimi açısından stratejik planlama yapmasını gerektirir.

Kültür ve Dil Engelleri

İş yapma şekilleri, iletişim sorunları ve anlaşmazlıkların çözümünde kültürel farklılıklar engel teşkil edebilmektedir; bu nedenle, iş ortakları arasında etkili iletişim ve anlayış geliştirmek önemli bir rol oynuyor.

Kalite Kontrol Sorunları

Üretim kalitesi değişkenlik gösterebildiği için yetersiz kalite kontrolü, istenmeyen ürünlerin teslim alınmasına yol açabilir. Bu durumu önlemek için tedarik zincirinde sıkı kalite kontrol prosedürleri uygulanmalıdır.

Yasal ve Gümrük Zorlukları

Farklı ülkelerin yasalarına ve gümrük düzenlemelerine uyum sağlamak zorlayıcıdır; bu nedenle, uluslararası ticaret yapan işletmelerin, düzenlemelerle uyum içinde kalabilmek için gümrük süreçlerini ve yasal gereklilikleri yakından takip etmeleri gereklidir.

Fikri Mülkiyet Riskleri

Sahte ürünler ve fikri mülkiyet haklarının ihlali, uluslararası pazarda ciddi sorunlara yol açabiliyor. Haliyle, markalar ve üreticiler, fikri mülkiyetlerini korumak için proaktif stratejiler geliştirmelidir. Fikri mülkiyet haklarını korumak için markalar ve üreticiler, ürünlerini ve yeniliklerini patentleme, tescil ve ticari marka kaydı yaparak resmi olarak koruma altına alabilir. Ayrıca, düzenli piyasa gözetimi ve sahtecilikle mücadele için hukuki işlemleri başlatarak ihlalleri aktif bir şekilde takip etmeleri gerekmektedir.

Politik ve Ekonomik Riskler

Çin’in politik durumu ve ticaret politikaları, uluslararası ticarette belirsizlikler yaratma potansiyeli taşıdığından işletmeler, siyasi ve ekonomik risklere karşı hazırlıklı olabilmek için esnek ticaret stratejileri ve alternatif tedarik zincirleri planlamalıdır.